BİTKİ HÜCRESİNİN YAPISI
Giriş
Canlı organizmalar, temel yapı taşları olan hücrelerden oluşur. Bitki
hücreleri, hayvan hücrelerine benzer yapıya sahip olsa da, kendilerine özgü
bazı organeller ve özellikler içerir. Hücre duvarı, kloroplastlar ve büyük
merkezi koful gibi yapılar, bitki hücresini diğer hücrelerden ayıran temel
bileşenlerdir. Peki, bitki hücresinin yapısını oluşturan bileşenler nelerdir ve
bunların görevleri nelerdir?
Bitki Hücresinin Temel
Yapısı
Bitki hücresi, hücre duvarı, hücre zarı, sitoplazma ve çekirdek gibi
temel bileşenlerden oluşur. Hücrenin içinde çeşitli organeller bulunur ve her
biri farklı bir görevi yerine getirir.
1. Hücre Duvarı
Bitki hücresini hayvan hücresinden ayıran en belirgin fark, hücre
duvarıdır. Hücre duvarı, selülozdan yapılmış sert ve dayanıklı bir yapıdır.
·
Hücreye şekil ve destek sağlar.
·
Hücreyi dış etkenlerden korur.
·
Maddelerin hücreye giriş çıkışını düzenler.
2. Hücre Zarı
Hücreyi çevreleyen ince ve esnek bir zardır. Hücre içi ve dışı madde
alışverişini kontrol eder.
·
Seçici geçirgen özelliktedir.
·
Hücre içindeki organelleri korur.
·
Protein ve lipitlerden oluşur.
3. Sitoplazma
Hücre zarının içinde bulunan, organellerin yer aldığı yarı akışkan bir
sıvıdır. Hücrede gerçekleşen kimyasal tepkimeler burada meydana gelir.
·
Organellerin çalışmasını sağlar.
·
Metabolik faaliyetlerin gerçekleştiği yerdir.
·
Su, protein, enzim ve diğer organik bileşenleri
içerir.
Bitki Hücresinde
Bulunan Özel Organeller
Bitki hücresini diğer hücrelerden ayıran organeller şunlardır:
4. Kloroplast
Fotosentezin gerçekleştiği organeldir. Bitkilere yeşil rengini veren klorofil
pigmenti içerir.
·
Güneş enerjisini kimyasal enerjiye çevirir.
·
Karbondioksit ve suyu kullanarak oksijen ve glikoz
üretir.
·
Bitkilerin büyümesi için gerekli enerjiyi sağlar.
5. Büyük Merkezi Koful
Bitki hücresinde büyük ve tek bir koful bulunur.
·
Su, besin maddeleri ve atık maddeleri depolar.
·
Hücre içi basıncını düzenleyerek hücrenin dik
durmasını sağlar.
·
Bitkinin susuz kaldığında solmasına neden olan
organeldir.
6. Plastidler
Bitki hücresinde bulunan ve farklı görevler üstlenen organellerdir. Üç ana
türü vardır:
·
Kloroplast: Fotosentez yapar.
·
Kromoplast: Bitkilere sarı,
turuncu ve kırmızı renkleri verir.
·
Lökoplast: Nişasta, yağ ve
protein gibi besinleri depolar.
Ortak Organeller
Bitki hücresinde, hayvan hücresinde de bulunan bazı organeller bulunur.
Bunlar:
7. Çekirdek
Hücrenin yönetim merkezidir. DNA içerir ve hücre bölünmesini kontrol eder.
·
Genetik bilgiyi saklar.
·
Hücrenin büyüme ve gelişimini yönetir.
·
Ribozom üretiminde rol oynar.
8. Ribozom
Protein sentezinden sorumlu olan organeldir.
·
Hücre içinde serbest veya endoplazmik retikulum
üzerinde bulunur.
·
Enzim ve proteinlerin üretimini gerçekleştirir.
9. Endoplazmik
Retikulum (ER)
Madde taşınımını sağlayan kanallar sistemidir.
·
Granüllü ER: Üzerinde ribozom
bulunur ve protein sentezinde görev alır.
·
Granülsüz ER: Yağ ve hormon sentezinde
görev yapar.
10. Golgi Cisimciği
Hücrede üretilen proteinleri paketleyerek diğer bölgelere taşır.
·
Hücre zarının yenilenmesini sağlar.
·
Salgı üretiminde görev alır.
11. Mitokondri
Hücrenin enerji santralidir. ATP üretir ve hücresel solunum yapar.
·
Glikozu oksijenle yakarak enerji üretir.
·
Kas ve hareketli hücrelerde daha fazla bulunur.
12. Lizozom
Bitki hücresinde nadiren bulunur. Hücre içi sindirimi sağlayan enzimler
içerir.
·
Ölü hücreleri parçalar.
·
Hücre içi atıkların temizlenmesini sağlar.
Sonuç
Bitki hücresi, kendine özgü organelleri sayesinde fotosentez yaparak enerji
üretebilir, büyüme ve gelişme süreçlerini yönetebilir. Hücre duvarı sayesinde
daha dayanıklı bir yapıya sahiptir ve büyük merkezi kofulu ile su dengesini
korur. Kloroplastları sayesinde güneş enerjisini kullanarak oksijen üretir.
Bitkiler, ekosistem için büyük önem taşır ve yaşamın devamı için hayati bir rol
oynar.
