Atletizmin Tarihi ve gelişimi ?
Atletizm, bir pist veya alanda yapılan ve sporcuların koşu,
yürüyüş, atlama ve atma yeteneklerini gösterdiği ve yarıştıkları bir tür
etkinliktir. bu etkinliğin çağlar boyunca her medeniyette görülmüştür. dünyanın
hemen hemen her ülkesiyle rekabetin bir parçası haline gelen, dünyanın en
saygın uluslararası sporu haline gelmiştir. Çoğu ülke, kadın ve erkek bütün
sporcularını dört mevsim düzenlenen Olimpiyat Oyunlarına ve resmi Dünya Atletizm Şampiyonalarına
gönderiyor.
Geniş atletizm sahaları içerisinde çok sayıda etkinlik yapılır.
Genelde stadyum büyüklüğünde açık alanlarda 400-440 m arası oval bir pist,
içerisinde diğer branşların (atma,
atlama) olduğu bitişik bir alanda düzenledir.
Havanın soğuk olduğu kış aylarında genellikle kapalı alanda hareket ediliyor,
sınırlı alan nedeniyle, bazı olaylar değiştirildi ve bir kaç tanesi tamamen
ortadan kaldırıldı.
Ayrıca atletizm branşında illaki bir alan veya bir spor komplexi olmak zorunda değildir. Kros koşma yarışı, çeşitli kır ve park alanlarında yürümek, kara yolları ve diğer uzun mesafedeki yarışlar yollarda yürütülür. Tabi bu yarışların bir standart ve kuralı vardır. Bu kurallar uluslar arası alanda belirlenmiş ve uygulanmaktadır. Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği (IAAF- International Association of Athletics Federations) her milletten üyesi ile tüm dünyada atletizm kurallarını ve düzenini belirler.
Atletizm Tarihi
Atletizm ilk oluşmaya başladığı zamanlar belirli bir
organizasyonun olmadığı tarihleridir ve resmi bir kayıt yoktur. Mısır ve Asya
da M.Ö yapılan koşu turnuvaları ile atletizm teşvik ettiği bilinmektedir. M.Ö.
1829 Yılları gibi İrlanda, Lughnasadh festivalinin Tailteann Oyunlarının
sahnesiydi. çeşitli atletizm aktivitelerini içeren Yunanistan'ın Olimpiyat
Oyunları, geleneksel olarak M.Ö. 776 yıllarında başladı M.S. 393 yılına kadar
11. Yüzyıl devam etti. Bu olimpiyatlarda hem yarışmacılar hemde seyirciler
tamamı erkeklerden oluşurdu. Bu yüzden kadınlar kendilerine ait bir oyun olan
heraea oyunlarını kurdular ve günümüz olimpiyatları gibi 4 yılda 1
düzenlenirdi. Günümüzde oynana olimpiyatların temeli İngiltere'de atılmış ve
geliştirilmiştir. İngiltere'de spor kelimesinin ilk telaffuzu 1154’te duyulmuş
ve kaydedilmiştir. Uygulama alanları ilk kez Londra’da kuruldu. Spor 1300’lerde
kral III. Edward tarafından yasaklandı yüzyıl sonra tekrar canlandırıldı.
Modern Gelişim
Bununla birlikte modern sporun gelişimi 19.yy başlarında itibaren
ortaya çıkmıştır. Organize Amatör Ayak Sesleri (Organized amateur footraces) ingiltere’de yapıldı. 1860 yılı ile
atletizm en büyük sıçrayışını yaptı. 1861’de batı roma kürek kulübü herkesin
katılabileceği bir buluşma düzenledi. 1866’da ilk amatör atletizm kulübü kuruldu
ve ilk İngiliz şampiyonası düzenlendi. Tüm bu buluşmalardaki amaç genç
erkelerin rekabeti ve eğlenciydi her hangi bir maddi beklenti yoktu. 1880
amatör atletizm kulübü amatör atletizm birliğine yönetim gücü verdi.
Kuzey Amerika'daki ilk buluşma toronto yakınlarında 1839 yılında
yapıldı. ama 1860’larda new york atletizm kulübü oluşmuştu. Birleşik
devletlerde spor sağlam bir zemin üzerine yerleştirildi. 1879 yılında kurulan Amatör Sporcular Ulusal Birliği (NAAAA) ulusal şampiyonaları yürütmek yardım etmek için kuruldu.
Fakat 9 yıl sonra Amatör Atletizm Birliği ulusal yönetim görevini geri aldı
çünkü NAAAA’nın amatörcülüğü uygulamada umursamaz olduğunu bildirdi.
Atletizm 1800’lü yılların sonuna doğru iyiden iyiye bir çok ülkede
kurulmaya başlandı. fakat sporun prestij kazanması 1896’da yapılan olimpiyat
oyunu ile gerçekleşti ve 1896 yılından sonra uluslar arası oldu diyebiliriz.
her ne kadar katılım az olsada olimpiyatlar dünya genelinde atletizm yaymak
için güzel bir reklam aracı oldu. 1912'de Uluslararası Amatör Atletizm
Federasyonu (IAAF) kuruldu. 1936’ya kadar kurallar sadece erkeklerin
rekabetinde uygulandı. Daha sonra IAAF kadın atletizm yönetin organını başına
geçti. II.dünya savaşında önce İngiliz İmparatorluğu Oyunları ve Avrupa
Şampiyonası daha yaygın iken dünya genelinde daha azdı. Savaş sonrası dünya
genelinde büyük büyümeler başladı. 1950’lerde Afrika, Asya, Latin Amerika
ülkelerinden dünya çapındaki sporcular uluslararası buluşmalarda büyük
başarılar elde ediyordu.
Organizasyon ve
Turnuvalar
Amatör tanımı değişse de Atletizmde üst düzey rekabet hala amatör
atletlerle sınırlıdır. Zamanla amatör kelimesi IAAF kendine uyan en basit
manası verildi: “Amatör, IAAF’ın uygunluk kurallarına uyan kişi” olarak
belirlendi.
1980’e kadar IAAF sporcuları teşvik etmek için mali yardımlarda
bulunuldu. Ancak bu zor bir mücadele oldu. Tüm milletler hükumet kanadı ile
sporculara yardım sağlandı. Diğer ülkeler askeri personelin atletizm eğitimine
yoğunlaşmasını teşvik etti. ve ABD'li sporcular becerilerine karşılık olarak
üniversite bursu aldı. Finansal yardım 1980'lerde güven fonları kullanımı ile
kabul edildi yapıldı. Sporcuların yarışta olması için iyi performans,
televizyon reklamı, diğer spor faaliyetleri içinde olmaları ödeme vermek için
gerekli şartlardı. Para güvene alındı; eğitim harcamaları fondan tahsil
edilebilir, spordan emekli sonrası kalan fondan destek devam eder. Bazı
sporcuların yeni sistem altında yılda birkaç yüz bin dolar kazandıkları
bildirildi.
IAAF 'ın başlıca fonksiyonları; dünya çapında bir dizi kural
bulundurma, açık ve kapalı yapılan spor branşlarında dünya rekorlarını
onaylamak ve uluslararası atletizm teşvik etmek. Olimpiyat oyunlarında atletizm
yarışmalarına devam ederken, IAAF, 1983 yılında kendine ait dört yılda bir olan
Dünya Şampiyonasına başladı. Dünya Kupası müsabakaları kuruldu. Yeni çıkmaya
başlayan yürüyüş, kros, maraton ve diğer yol yarışları için kapalı pist ve saha
kuruldu. Her bir IAAF üyesi milletin kendi kuralları vardır ve uluslararası
kurallara uygun olarak kendi kayıt kümelerini muhafaza eder. Her ülke atletizm
federasyonu kendi ulusal şampiyonalarını yönetiyor.
Atletizm müsabakalarının davranışlarının detayları, mekanın
konumu, seviyesi ve türü ile değişir. Büyük ölçüde, temel spor IAAF kurallarına
göre standartlaştırılmıştır. Açık pist etkinlikleri 400 metre oval koşu
pistinde gerçekleşir. Parça bileşenleri büyük ölçüde aynıdır, Hemen hemen tüm
parçalar doğal malzemeydi (kir, kil, cüruf ve en çok kırılmış tuğla), ancak tüm
büyük pistler artık sentetik malzemelerden yapılıyor. Sentetik hat, tüm hava
koşullarında daha tutarlı ve daha hızlı bir zemin sağlar. Saha içerisindeki
sporcular ayrıca geliştirilmiş temelden faydalanır; cirit atıcılar, sentetik
parçalar için kullanılan malzemeler üzerinde çalışırken, atıcı, disk ve çekiç
atıcılar betondan yapılmış çevrelerde çalışırlar.
Kapalı pist, geniş bir yelpazede değişen ve sıklıkla hava şartları
kötü olan koşullara uyum sağlar. Saha boyutu genellikle 150 ila 200 metre veya
160 ila 220 metre arasındadır ve ahşap üzerinde sentetik yüzeylere sahiptir.
Kros koşu, mevcut arazileri kullanır. (parklar). golf sahaları, tarım
arazileri. Uluslararası yarışlarda erkekler için öngörülen IAAF mesafesi
yaklaşık 12.000 metre ve kadınlar için 4000 metredir. yürüyüş, maraton ve geniş
mesafelerdeki diğer yol olayları otoyollarda yapılır.
Ekipman
Her olay, olayın yürütülmesi için gerekli olan ekipmana sahiptir.
Tüm sporcular, örneğin, minimum ağırlıkla çekiş ve koruma sağlayan ayakkabılar
gerektirir. Diğer ekipman parçaları arasında sprinter ve engelleyiciler,
engeller, atlama direkleri ve çeşitli atma olaylarında kullanılan aletler
kullanılmaktadır.
Zamanlama ve
Ölçümler
Performansların ölçülmesi atletizm için hayati bir önem taşır.
Sadece o anki yarış sırasında sonucu belirlemek için değil aynı zamanda rekor
karşılaştırmaları için kullanılır. Dünya rekorları ve tüm büyük yarışmalar
fotoğraf kullanılarak tam zamanlandırılması gereklidir. Zamanlama ilk olarak
saniyenin beşte biri küsurat olarak hesaplanırken daha sonra onda biri
şimdilerde ise, saniyenin yüzde birinden daha hassa sonuçlar alınabiliyor.
Dipnot: saniyede 2 metreden fazla bir rüzgar yardımı olan yeni rekor değer ,
200 metreye kadar olan mesafelerde yeni rekor için geçersiz sayılabilir. Hem
pist hemde saha etkinlikleri için metrik ölçümler gereklidir. Bu kadar kural ve
ölçüm IAAF tarafında 1987 yılında kaabul edilmeye başladı.
Oyunlarda Planlama
Atletizm karşılaşmaları planda büyük farklılıklar gösterir. Tipik
okul, üniversite veya kulüp buluşması bir günlük süredir. Konferans genel olarak
son iki gündür toplanırken, ulusal şampiyonalar çok sayıda sporcunun katılması
için üç ila dört güne ihtiyaç duyar. Olimpiyat Oyunları ve Dünya Şampiyonaları
sekiz gün süren atletizm yarışması için planlanıyor.
Bütün pist olayları bir silahın ateşlenmesiyle başlar. Bir tur
veya daha az yarışlarda koşucular tüm mesafe için işaretli şeritlerinde
kalırlar. Daha uzun olaylarda, koşucular şerit işaretleyicileri görmezden
gelebilir ve pistin iç kenarına kadar gelebilirler bitiş çizgisine ilk ulaşan
koşucu kazanır.
Saha etkinliklerinde iki tür yeterlilik yarışması var. Daha küçük
buluşmalarda tüm katılımcılara üç denemeye hakkı verilir, en iyi altı ila dokuz
sporcu üç hak daha kazanır. Büyük buluşmada, yaklaşık 12 sporcunun finale
çıktığı bir eleme turu vardır; bu aşamada kalan rekabet, küçük buluşmalarda
olduğu gibi aynı şekilde ilerler. Alan müsabakası yarışmasındaki istisnalar
dikey sıçramalar - yüksek atlama ve sırıkla atlamadır. Her turda belirlenen
mesafe için üç hak tanınır ve her tur sonucu eleme gerçekleşir.
Atletizm temel olarak bireysel bir spor olmasına rağmen, takım
puanlaması bazen önemlidir. İkili mücadeleler daima puanlanır, ancak Olimpiyat
Oyunları gibi çok uluslu uluslararası buluşmalar için resmi puanlar yoktur.
Üniversiteler arasında konferans ve ulusal mücadeleler de resmi olarak
puanlanır. Bireysel etkinliklere ve yerlere ayrılan puanlar yarışmadan
yarışmaya değişiklik gösterir. Ulusal bir yarışma, birincilik için 10,
ikincilik için 8 puan verebilir. Benzer şekilde, uluslararası bir ikili karşılaşma
birincilik için 5, ikincilik için 3, üçüncülük için 2 ve dördüncülük için 1
puan kazanır. En yüksek puan toplamı ile takım buluşmayı kazanır. Kros karşılar
her zaman puanlanır, kazanan 1 puan alırken, arkasındakiler sırayla 2 azalarak
puanlandırılır.
